ચણાના પાક માટે યોગ્ય ખાતર | ચણાના પાકમાં ખાતરની ભલામણ

ચણાના પાક માટે ખાતર વ્યવસ્થાપન ખૂબ જ મહત્વનું છે, કારણ કે યોગ્ય ખાતરનો ઉપયોગ પાકની ઊપજ અને ગુણવત્તા વધારવામાં મદદરૂપ થાય છે. ચણા નાઇટ્રોજન બંધારણ કરનારા પાકોમાં સામેલ છે, તેથી તેને નાઇટ્રોજનની નાની માત્રા અને અન્ય પોષક તત્વોની યોગ્ય ફાળવણી જરૂરી છે.

જમીન પરીક્ષણનું મહત્ત્વ:

ચણાના પાક માટે ખાતર આપતા પહેલા જમીનનું પરીક્ષણ કરાવવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જમીનની પીએચ, ઓર્ગેનિક કાર્બનની માત્રા અને મુખ્ય પોષક તત્વોની સ્થિતિને આધાર કરીને ખાતરની ભલામણ કરવી જોઈએ. સામાન્ય રીતે ચણાના પાક માટે કટકો 6.0 થી 7.5 પીએચવાળી જમીન ઉત્તમ માની છે.

મુખ્ય પોષક તત્વોની જરૂરિયાત:

1. નાઇટ્રોજન (N): ચણાના પાક માટે વધુ નાઇટ્રોજનની જરૂર પડતી નથી, કારણ કે તે તેની જમીનમાં હાજર રાઈઝોબિયમ બેક્ટેરિયાથી નાઇટ્રોજનની પૂર્તિ કરી શકે છે. બિયારણની શરૂઆતમાં માત્ર 20-25 કિગ્રા/હેક્ટર નાઇટ્રોજન પૂરતું છે. આનો ઉપયોગ બેઝલ ખાતર તરીકે થવો જોઈએ.
2. ફોસ્ફરસ (P): ફોસ્ફરસના ઉપયોગથી મૂળ અને ગાંઠોની વૃદ્ધિ સારો પ્રભાવ બતાવે છે. ચણાના પાક માટે 40-50 કિગ્રા/હેક્ટર P2O5 (ફોસ્ફરસ) જરૂરી છે. ફોસ્ફરસ ખાતર ઉદાહરણ તરીકે SSP (સિંગલ સુપર ફોસ્ફેટ) વાપરી શકાય છે.
3. પોટાશિયમ (K): પોટાશિયમ ચણાના પાકમાં રોગ પ્રતિરોધક ક્ષમતા વધારવામાં મદદરૂપ છે. 20-30 કિગ્રા/હેક્ટર પોટાશ (K2O) આપવી જોઈએ.
4. સલ્ફર (S): ચણાના દાળે પ્રોટીનનું પ્રમાણ વધારે હોવા માટે સલ્ફર મહત્વપૂર્ણ છે. ચણાના પાક માટે 20-25 કિગ્રા/હેક્ટર સલ્ફરની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
5. માઇક્રોન્યુટ્રિઅન્ટ્સ: ઝિંક અને બોરોન જેવા માઇક્રોન્યુટ્રિઅન્ટ્સની પણ જરૂર પડે છે. જો જમીનમાં આ તત્વોની ઉણપ હોય, તો તે વિશેષ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ. ઝિંક માટે 10 કિગ્રા ઝિંક સલ્ફેટ/હેક્ટર અને બોરોન માટે 1-2 કિગ્રા બોરાક્સ/હેક્ટર વાપરવું જોઈએ.

ખાતરનો સમય અને રીત:

• બેઝલ ડોઝ: ખાતર વાવણીના સમયે જમીનમાં નાખવું જરૂરી છે. મુખ્ય ખાતરો નાઇટ્રોજન, ફોસ્ફરસ અને પોટાશ બેઝલ તરીકે વાપરવા.
• ટોપ ડ્રેસિંગ: ફૂલો આવવાની પ્રક્રિયા દરમિયાન વધુ પોષક તત્વોની જરૂરિયાત હોય છે. આ સમયે સલ્ફર અથવા માઇક્રોન્યુટ્રિઅન્ટ્સનો છંટકાવ કરવો લાભદાયક છે.

જૈવિક ખાતર:

આધુનિક ખેતીમાં જૈવિક ખાતરનું મહત્વ વધતું જાય છે. ચણાના પાકમાં પશુપાલન ખાતર, વર્મી કમ્પોસ્ટ અથવા ફોસ્ફેટ સોલ્યુબલાઇઝિંગ બેક્ટેરિયા (PSB)નો ઉપયોગ કરી શકાય છે. આ ભૂમિની ઉર્વરતા વધારે છે અને લાંબા ગાળે પાકને ફાયદાકારક સાબિત થાય છે.

ખાસ ટિપ્પણીઓ:

1. પાણીના સંચાલન સાથે ખાતરની સમતોલ જોગવાઈ પર ધ્યાન આપવું.
2. રાઈઝોબિયમ કલ્ચરનો ઉપયોગ ચણાના બિયારણમાં કરવાથી નાઇટ્રોજનમાં સાતત્ય રહે છે.
3. છોડના વિકાસ દરમિયાન ખેતરમાં રોગોની તપાસ અને પોષક તત્વોની જરૂરિયાત મુજબ જ ખાતરનો ઉપયોગ કરવો.